Οι πρώτες ενδείξεις για απόκλιση των κλιματικών παραμέτρων από τη μακροπρόθεσμη μέση τους τιμή ξεκίνησαν προς το τέλος της δεκαετίας του ΄70. Τα δύο φαινόμενα, που έδωσαν ιδιαίτερη ώθηση στην επιστημονική έρευνα και ανησύχησαν τους επιστήμονες, ήταν "η τρύπα του όζοντος" και "το φαινόμενο του θερμοκηπίου". Με την πάροδο του χρόνου, έκαναν την εμφάνισή τους τα λεγόμενα "ακραία καιρικά φαινόμενα", όπως οι παρατεταμένοι καύσωνες, οι μεγάλες πλημμύρες και οι απροσδόκητες χιονοπτώσεις τα τελευταία χρόνια στο μέσο του καλοκαιριού σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα, η συστηματική παρακολούθηση των αλλαγών του κλίματος ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, όταν η χώρα μας πλήγηκε από παρατεταμένες ξηρασίες, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των υδάτινων αποθεμάτων της χώρας.
Τη διεθνή επιστημονική κοινότητα έχει απασχολήσει και συνεχίζει να απασχολεί το γενικότερο ερώτημα αν ο ανθρώπινος παράγοντας ενέχεται, και κατά πόσο, στις παρατηρούμενες μεταβολές του καιρού. Η επιστημονική έρευνα έχει καταλήξει σε δύο διϊστάμενες απόψεις. Η πρώτη, και αποδεκτή από τις κυβερνήσεις πολλών κρατώ,, θεωρεί ότι οι ανεξέλεγκτες ανθρώπινες δραστηριότητες κατάφεραν ένα πλήγμα στην "οικολογική ισορροπία του πλανήτη" με τα γνωστά αποτελέσματα που βιώνουμε τα τελευταία δέκα χρόνια. Η δεύτερη επιστημονική άποψη δέχεται ότι ο ανθρώπινος παράγοντας παίζει κα΄ποιο ρόλο στις κλιματικές αλλαγές, αλλά η προσοχή πρέπει να επικεντρωθεί κυρίως σε εξωγήινα αίτια κύρια. Σταχυολογώντας τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνητικών προσπαθειών, η ελληνική επιστημονική έρευνα έχει στρέψει το ενδιαφέρον της στη διερεύνηση της επίδρασης στον ελλαδικό χώρο των ακραίων καιρικών φαινομένων που συμβαίνουν μακράν της χώρας μας.
Γίνεται πολύς λόγος για το απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο του "Ελ Νίνιο", μιας οριζόντιας παλινδρομικής κίνησης της επιφανειακής θερμοκρασίας των υδάτων του Ν. Ειρηνικού Ωκεανού. Επειδή η περιοδικότητα και η ένταση του "Ελ Νίνιο" δεν είναι σταθερές, δημιουργούνται εστίες ανωμαλίες στα καιρικά φαινόμενα, που μπορεί να συμβάλουν στις κλιματικές αλλαγές του πλανήτη μας, λόγω της γνωστής αλληλεπίδρασης ωκεανών και ατμόσφαιρας. Επειδή το "Ελ Νίνιο" είναι ένα φαινόμενο μεγάλης κλίμακας του νότιου ημισφαιρίου, αναζητούνται οι παράγοντες εκείνοι που είτε επιφέρουν αλλαγές στην περιοδικότητά του είτε μεταβάλλουν την έντασή του. Οι ποικίλλες, λοιπόν, μελέτες έχουν δείξει την ύπαρξη συσχέτισης, άλλοτε ισχυρής και άλλοτε ασθενούς, του "Ελ Νίνιο" με κατά τόπους ακραία καιρικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι σφοδροί τυφώνες έχουν συσχετισθεί με την απουσία ή όχι του "Ελ Νίνιο". Σχετικά με την περιοχή της Ευρώπης δεν είναι ακόμα ξεκάθαρα τα πράγματα. Θα πρέπει, δε, να είμαστε πολύ συγκρατημένοι στην πιθανότητα επίδρασης του "Ελ Νίνιο" στη χώρα μας και γενικά τη Ν.Α. Ευρώπη.
Ενεργειακό ισοζύγιο
Όσον αφορά τη διερεύνηση των πραγματικών αιτιών δημιουργίας των κλιματικών μεταβολών, υφίσταται η άποψη της διαταραχής του ενεργειακού ισοζυγίου της γης. Με τον όρο αυτό εννοούμε το ποσό ενέργειας του ήλιου που εισέρχεται στην ατμόσφαιρα σε σχέση με εκείνο που εκπέμπει από τη γη προς το διάστημα. Σε μια "φυσική" ατμόσφαιρα το 70% της εισερχόμενης στη γήινη ατμόσφαιρα ηλιακής ενέργειας απορροφάται από τη γη και την ατμόσφαιρά της, ενώ το υπόλοιπο 30% επανεκπέμπεται προς το διάστημα σε μορφή θερμότητας (υπέρυθρη ακτινοβολία). Το ενεργειακό ισοζύγιο έχει σαν συνέπεια τη διατήρησης του θερμικού ισοζυγίου στην ατμόσφαιρα, δηλαδή τη διατήρηση της κατανομής της θερμοκρασίας μέσα στην ατμόσφαιρα σε οριζόντια και κατακόρυφη έννοια. Όταν, για κάποιο λόγο, διαφοροποιηθούν τα ποσά απορρόφησης και επανεκπομπής της ακτινοβολίας, μεταβάλλεται τοπικά το ενεργειακό (και το θερμικό) ισοζύγιο. Έτσι, δημιουργείται μεταβολή στην κατανομή της απορροφούμενης και επανεκπεμπόμενης ενέργειας, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει δυνάμεις ικανές να οδηγήσουν σε ασυνήθιστα (για την εποχή ή την περιοχή) καιρικά φαινόμενα. Το αποτέλεσμα είναι να λέμε ότι "ο καιρός τρελάθηκε". Μία από τις κύριες αιτίες διατάραξης της ισορροπίας του ενεργειακού ισοζυγίου έχει φανεί ότι είναι η εισαγωγή στην ατμόσφαιρα θεϊκών αερολυμάτων ανθρωπογενούς προέλευσης.
Με αφορμή την συνύπαρξη των δύο αντίθετων επιστημονικών απόψεων, έχουμε και τις διαφορετικές τοποθετήσεις τους επί του θέματος του ενεργειακού ισοζυγίου. Η μια μερίδα επιστημόνων πιστεύει ότι αυτό επηρεάζει αρνητικά από τον άνθρωπο σε διαφορετικό βαθμό κατά τόπους. Η άλλη θεωρεί ότι το ποσοστό στο οποίο ο άνθρωπος συμβάλλει αρνητικά ανάγεται στο 10% ενώ το υπόλοιπο 90% οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στις επιδράσεις του ήλιου. Ο ήλιος, με το γνωστό 11ετή κύκλο των ηλιακών κηλίδων, αλλά και άλλους με πολύ μεγαλύτερη περίοδο (π.χ. 80 ή 160 ετών), καθορίζει την άφιξη μεγαλύτερου ή μικρότερου ποσού ενέργειας στη γη και επηρεάζει το ενεργειακό ισοζύγιο, όχι σε ποσοστιαία, αλλά ποσοτική βάση.
Το μέλλον των κλιματικών μεταβολών
Η φύση είναι φτιαγμένη για αυτοπροσαρμογή και αυτοκάθαρση. Οι κλιματικές αλλαγές θα συνεχίσουν να υφίστανται στα πλαίσια που εκδηλώνονται και σήμερα, αλλά κάτω από τα σημερινά δεδομένα η φύση μπορεί να βρει στο μέλλον νέα ισορροπία. Το επόμενο στάδιο που μπορεί να δημιουργήσει αυξημένη ανησυχία είναι η περίπτωση μεταβολής (ή ανατροπής) των σημερινών δεδομένων και η μετατροπή των κλιματικών αλλαγών από τοπικές σε περιοχικές. Να έχουμε, για παράδειγμα, ταυτόχρονες πλημμύρες σε όλη την Α. Μεσόγειο ή να εκδηλωθεί μια θεομηνία σε ομάδα γειτονικών κρατών ή ακόμα και σε ολόκληρη ήπειρο.
Προσωπικά, και με κάθε επιφύλαξη, θα έβλεπα έναν τέτοιο κίνδυνο να είναι ορατός μετά το πέρας μιας εικοσαετίας. Και αυτή τη θέση την υποστηρίζω υπό την προϋπόθεση ότι για τα επόμενα είκοσι χρόνια θα συνεχίσουμε να έχουμε άνοδο της θερμοκρασίας σε πλανητικό επίπεδο, όπως πολλά μοντέλα προβλέπουν, με το ρυθμό των τελευταίων δεκαετιών.
Τρύπα του όζοντος
Είναι γνωστό πως η δημιουργία τρύπας (λέπτυνσης) στη στοιβάδα του όζοντος έχει ανθρωπογενή προέλευση και οφείλεται στη συσσώρευση χημικών ουσιών στη στρατόσφαιρα (των χλωροφθορανθράκων κύρια που περιέχονται σε συσκευασίες με τη μορφή σπρέϋ και τα ψυγεία). Το στρατοσφαιρικό όζον επιδρά ευεργετικά μειώνοντας την επίδραση της επιβλαβούς υπεριώδους ακτινοβολίας. Αυτό σημαίνει ότι αν οι υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου έφταναν στην επιφάνεια της γης με αμείωτη ένταση, η ζωή θα ήταν υπό αίρεση. Αν, λοιπόν, δεν λάβουμε άμεσα μέτρα, η ανθρώπινη ύπαρξη, σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, θα μπει σε μεγάλες περιπέτειες. Ήδη, οι καρκίνοι του δέρματος έχουν αυξηθεί δραματικά σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σε σχέση με τις κλιματικές αλλαγές, θα ήθελα να σημειώσω ότι η τρύπα του όζοντος δεν είναι το κυρίαρχο γενεσιουργό αίτιο, το οποίο οδηγεί τα καιρικά φαινόμενα. Οι παρεκτροπές που παρατηρούνται στα καιρικά φαινόμενα, εκτός της διαταραχής του ενεργειακού ισοζυγίου και του φαινομένου Ελ Νίνιο, έχουν σχέση με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δηλαδή, την αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας του πλανήτη μας. Λόγω της αύξησης στο ρυθμό της εκπεμπόμενης (θερμικής) ακτινοβολίας υπάρχει μια άνοδος της θερμοκρασίας, στο ύψος, όπου συσσωρεύεται αυτή η ενέργεια. Με τον αυξανόμενο ρυθμό στο πάχος της "θέρμης" στοιβάδας στην ατμόσφαιρα έχει παρατηρηθεί μια γενικότερη αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας κατά 0,3-0,6 βαθμούς Κελσίου από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα, ενώ προβλέπεται πως, έως τα μέσα του 21ου αιώνα, η επιφανειακή θερμοκρασία του πλανήτη μας θα αυξηθεί παραπέρα κατά 1-3 βαθμούς Κελσίου. Κύριο αίτιο του φαινομένου του θερμοκηπίου είναι η αυξανόμενη εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου (των δύο κύριων θερμοκηπιακών αερίων, όπως ονομάζονται) είπε από βιομηχανική δραστηριότητα είτε από την ανεξέλεγκτη καύση δασών και βιομάζας.
Ακραία καιρικά φαινόμενα
Ένας μεγάλος κίνδυνος, που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε, είναι οι παρατεταμένες ξηρασίες, φαινόμενο που ζήσαμε, ήδη, στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 και ενδέχεται να επιστρέψει δριμύτερο. Δεύτερη πληγή είναι οι πυρκαγιές των δασών που, ευνοημένες από παρατεταμένες ξηρασίες, θα επιφέρουν όλο και πιο ολέθρια αποτελέσματα στα δάση και το οικοσύστημα γενικότερα. Ένας τρίτος κίνδυνος, λιγότερα άμεσος, είναι αυτός της ερημοποίησης. Συνθήκες ερημοποίησης δημιουργούνται όταν το κλίμα μιας περιοχής μεταβληθεί και μοιάζει με αυτό της ερήμου, δηλαδή, παρουσιάζει μεγάλη θερμοκρασία την ημέρα και πολύ μικρή τη νύκτα, ενώ οι βροχοπτώσεις μειωθούν αισθητά (έως μηδενικές). Οι γεωπονοδασολόγοι που χρησιμοποιούν τεχνολογία, έχουν παρουσιάσει στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία έχει αρχίσει να εμφανίζεται το φαινόμενο της ερημοποίησης στο νοτιοανατολικό άκρο της Κρήτης. Ένα τέτοιο φαινόμενο, για να αναπτυχθεί, χρειάζεται περίοδο δεκαετιών, ίσως και αιώνα. Στο παράδειγμα της Κρήτης συγκεκριμένα, μπορεί να επεκταθούν οι συνθήκες ερημοποίησης σε μία μικρή λωρίδα που να καλύπτει όλο το νότιο τμήμα του νησιού. Αν συνεχιστεί η ανάπτυξη της ερημοποίησης με τον ίδιο ρυθμό, είναι πιθανό στο μέλλον το φαινόμενο αυτό να συμπεριλάβει όλη την Κρήτη. Εκτός των παραπάνω συνεπειών,ασυνήθιστες πλημμύρες, χιονοπτώσεις και μη αναμενόμενες αυξομειώσεις της θερμοκρασίας θα συνεχίσουν να παρατηρούνται και στο μέλλον, αν ο άνθρωπος δεν λάβει δραστικά και αποτελεσματικά μέτρα σε παγκόσμια κλίμακα για το κομμάτι εκείνο που τον αφορά και τον ενοχοποιεί στις κλιματικές αλλαγές.
Κλιματικές μεταβολές, πραγματικότητα ή ψευδαίσθηση;
Αλλά το μεγάλο ερώτημα είναι: οδεύουμε πραγματικά προς τα εκεί ή όχι; Η απάντηση, προς το παρόν, είναι δυνατόν να δοθεί από μέντιουμ μόνο. Οι παρούσες προβλέψεις των μοντέλων για επιδείνωση των κλιματικών αλλαγών θα μπορέσουν να πιστοποιηθούν ή να απορριφθούν από τις επερχόμενες γενεές κατά πάσα πιθανότητα. Το γεγονός, όμως, ότι και στο μακρινό παρελθόν έχουν υπάρξει ακραία (με τη σημερινή έννοια) καιρικά φαινόμενα,μας θέτει και τη διάσταση της ψευδαίσθησης.
Πηγή: Περιοδικό ΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου